ภูมิศาสตร์เมืองเป็นสาขาย่อยหนึ่งในภูมิศาสตร์มนุษย์(Human Geography) มีเนื้อหาครอบคลุมเรื่องต่างๆ ที่เกี่ยวกับเมือง(cities) นักภูมิศาสตร์ที่สนใจเกี่ยวกับเรื่อง "เมือง" มีบทบาทที่สำคัญในการศึกษาเกี่ยวกับ ทำเลที่ตั้ง และ กระบวนการทางพื้นที่ที่ก่อให้เกิดเป็นเมืองในรูปแบบที่แตกต่างกันไป เพื่อให้สามารถหาคำตอบเกี่ยวกับเรื่องราวดังกล่าว นักภูมิศาสตร์เมืองจึงจำเป็นต้องศึกษาทั้งเรื่องของ สถานที่ตั้งของเมือง วิวัฒนาการและการเจริญเติบโตของเมือง ศึกษาเพื่อจำแนกฟังค์ชั่นของหน่วยย่อยต่างภายในเมือง เช่น หมู่บ้านขนาดเล็ก หมู่บ้านขนาดใหญ่ เมืองขนาดเล็ก เมืองขนาดใหญ่ ฯลฯ ในขณะเดียวกันก็จำเป็นจะต้องพิจารณาความสัมพันธ์ของหน่วยต่างๆ ในแต่ละพื้นที่ด้วย นอกจากนี้สิ่งที่ต้องนำมาพิจารณาเช่นกันก็คือ ลักษณะทางเศรษฐกิจ การเมือง ประวัติศาสตร์ รวมทั้งประเด็นทางด้านสังคมซึ่งล้วนแล้วแต่มีอิทธิพลโดยตรงต่อความเหมือนหรือความแตกต่างของเมืองในแต่ละที่
ภาพประกอบ เป็น แผนที่แสดงถึงการสะท้อนแสงสว่างยามค่ำคืนของเมืองต่างๆ (พื้นที่สีขาว คือ พื้นที่เมือง)
การทำความเข้าใจในแง่มุมต่างๆของภูมิศาสตร์เมืองอย่างถ่องแท้นั้นจำเป็นจะต้องตะหนักว่าภูมิศาสตร์เมือง(รวมทั้งภูมิศาสตร์แขนงอื่นๆ) ไม่ได้ถูกจำแนกแยกแยะออกจากภูมิศาสตร์สาขาอื่นอย่างแท้จริง แต่กลับเป็นการผสมผสานกันของภูมิศาสตร์ในหลายสาขา ตัวอย่างเช่น ภูมิศาสตร์กายภาพจำถูกนำมาพิจารณาเมืองในฐานะของปัจจัยเงื่อนไขที่กำหนดว่าเมืองจะสามารถตั้งอยู่ในสภาพภูมิประเทศหรือสภาพภูมิอากาศนั้นๆ ได้หรือไม่ สภาพภูมิประเทศที่สูงชันย่อมยากต่อการตั้งถิ่นฐานหรือการอยู่อาศัยของมนุษย์ดังนั้นชุมชนที่อาศัยในสภาพแวดล้อมดังกล่าวจึงไม่สามารถพัฒนาหรือเจริญเตอบโตเป็นเมืองขนาดใหญ่ได้ เป็นต้น อีกตัวอย่างหนึ่งของการรวมกันของภูมิศาสตร์เมืองกับสาขาอื่นคือ การมองเมืองในสาขาภูมิศาสตร์เศรษฐกิจ ที่ช่วยให้มองเห็นภาพของกิจกรรมทางเศรษฐกิจประเภทต่างๆ ในเขตเมือง ซึ่งกิจกรรมต่างๆ ไม่ว่าจะเป็น การค้า การบริการ อุตสาหกรรม ฯลฯ ล้วนแต่มีความสำคัญต่อการเจริญเติบโตของเมือง
ในฐานะที่กระผมมีโอกาสได้มาเรียนที่เชียงใหม่จึงจะขอเล่าถึงประสบการณ์บางอย่างที่เกี่ยวกับเมืองในภาคเหนือ ซึ่งแน่นอนว่าย่อมต้องกล่าวถึงเมืองเชียงใหม่ และเพื่อให้เกี่ยวข้องกับเนื้อหาของบทความจึงจะกล่าวถึง ความปฎิสัมพันธ์ของเมืองเชียงใหม่ กับ เมืองลำพูน และบทบาทของอุตสากรรม เมืองเชียงใหม่กับเมืองลำพูนอยู่ไม่ห่างกันมากครับขับรถเพียงแค่ยี่สิบหรือสามสิบนาทีถึงแล้วดังนั้นคนที่บ้านอยู่ลำพูนก็สามารถเข้ามาทำงานที่เชียงใหม่ได้ ในขณะที่ คนที่ทำงานที่ลำพูน โดยเฉพาะที่ในนิคมอุตสาหกรรมภาคเหนือ (อยู่ใกล้เมืองลำพูน) สามารถขับรถจากบ้านที่เชียงใหม่ได้อย่างสะดวก มีนักศึกษาจากมหาวิทยาลัยเชียงใหม่จำนวนมากที่จบการศึกษาแล้วเข้าไปทำงานในนิคมอุตสาหกรรมที่ลำพูน นักเรียนที่จบมัธยมจากโรงเรียนในลำพูนก็เข้ามาเรียนระดับอุดมศึกษาในมหาวิทยาลัยที่มีอยู่หลายแห่งในเชียงใหม่ เช่น ม. เชียงใหม่ ม.แม่โจ้ ม. พายัพ ม. ราชภัฏเชียงใหม่ เป็นต้น จากตัวอย่างที่กล่าวมา จะเริ่มเห็นว่า เมืองเชียงใหม่ กับ ลำพูน มีปฏิสัมพันธ์กัน หรือกล่าวได้ว่ามีการติดต่อกันและกัน หรือ อีกตัวอย่างหนึ่ง คือ สินค้าที่ผลิตบางส่วนจากนิคมที่ลำพูนจะถูกขนส่งมายังสนามบินเชียงใหม่เพื่อส่งไปยังลูกค้า หรือ ถูกส่งไปขายยังเมืองเชียงใหม่ซึ่งเป็นเมืองขนาดใหญ่มีประชากรเกินกว่าหนึ่งล้านคนและเต็มไปด้วยนักท่องเที่ยวทั้งจากในและต่างประเทศมากมายในแต่ละปี ดังนั้น จะเห็นได้ว่าเมืองทั้งสองมีลักษณะที่เกื้อกูลหรือเสริมต่อกันและกัน (contributions between the cities) คือ ต่างฝ่ายต่างได้รับประโยชน์ซึ่งกันและกัน
ผู้ที่สนใจเกี่ยวกับภูมิศาสตร์เมืองลองหาข้อมูลเพิ่มเติมได้จากเว็บไซต์ต่าง หรือ หาได้จากหนังสือเกี่ยวกับภูมิศาสตร์เมือง ซึ่งมีนักภูมิศาสตร์ทั้งในไทยและต่างประเทศเขียนได้มากมาย
